Wat betekent dominant?
In de context van biologie en genetica verwijst dominant naar een eigenschap van een gen of een allel dat tot uiting komt in het fenotype van een organisme, zelfs als slechts één exemplaar aanwezig is. Dit in tegenstelling tot recessieve genen, die alleen tot uiting komen als beide exemplaren van het gen recessief zijn.
Genetica en dominantie
Genen zijn de basisbouwstenen van erfelijke eigenschappen. Elk organisme heeft twee exemplaren van elk gen, één van de vader en één van de moeder. Deze genen kunnen echter verschillende vormen hebben, allelen genoemd. Als een organisme twee verschillende allelen heeft voor een bepaalde eigenschap, zal één allel dominant zijn en zal de eigenschap tot uiting komen in het fenotype van het organisme.
Een voorbeeld hiervan is de kleur van bloemblaadjes in sommige planten. Stel dat er een gen is dat de kleur van bloemblaadjes beïnvloedt, en dat er twee allelen van zijn, R (rood) en r (wit). Als een plant het genotype Rr heeft, zal de rode kleur tot uiting komen, omdat het dominante R-allel de expressie van het recessieve r-allel overstemt.
Voorbeelden van dominante eigenschappen
Enkele voorbeelden van dominante eigenschappen bij mensen zijn:
- Donker haar
- Rechte haarlijn
- Niet-hangende oorlel
- Tongkrullen
Overerving en dominantie
Bij de overerving van eigenschappen is het belangrijk om rekening te houden met de dominantie van genen. Zo zal een organisme met twee dominante allelen voor een eigenschap deze eigenschap laten zien, terwijl een organisme met twee recessieve allelen alleen de eigenschap zal laten zien als beide allelen recessief zijn.
Een belangrijk concept in de genetica is het Punnett-vierkant, een diagram dat wordt gebruikt om de mogelijke genotypen en fenotypen van nakomelingen te voorspellen op basis van de genotypes van de ouders.
Voorbeeld van een Punnett-vierkant
R | r | |
---|---|---|
R | RR | Rr |
r | Rr | rr |
Dit Punnett-vierkant laat zien dat als een organisme met genotype Rr kruist met een organisme met genotype Rr, de mogelijke genotypen van de nakomelingen RR, Rr en rr zijn. Omdat R dominant is, zullen de nakomelingen die het genotype RR of Rr hebben, de dominante eigenschap vertonen.
Conclusie
Dominantie is een fundamenteel concept in de genetica en speelt een cruciale rol bij de overerving van eigenschappen. Door te begrijpen hoe dominantie werkt, kunnen wetenschappers voorspellen welke eigenschappen nakomelingen zullen vertonen en hoe genetische aandoeningen zich kunnen manifesteren. Het is een belangrijk onderdeel van het begrijpen van genetische variatie en evolutie.